آشنایی با پروتکل‌های اصلی IPTV: MPEG TS، HLS و DASH چه تفاوتی دارند؟

در دنیای پخش آنلاین، یکی از مفاهیم کلیدی که تأثیر زیادی در کیفیت تجربه کاربر دارد، پروتکل‌های انتقال محتوا هستند. هنگامی که درباره IPTV صحبت می‌کنیم، نقش پروتکل‌ها دوچندان می‌شود، چرا که آن‌ها مسئول انتقال بی‌وقفه، سریع و مطمئن محتوای تصویری از سرور به دستگاه کاربر هستند. اگر می‌خواهید بدانید که چرا گاهی اوقات پخش یک کانال با تاخیر انجام می‌شود، چرا برخی اپ‌ها با کیفیت بهتر کار می‌کنند، یا حتی چرا IPTV روی بعضی تلویزیون‌ها بهتر جواب می‌دهد، پاسخ در شناخت پروتکل‌های اصلی IPTV نهفته است.

در این مقاله قصد داریم سه مورد از مهم‌ترین و پرکاربردترین پروتکل‌های مورد استفاده در IPTV را بررسی کنیم: MPEG TS، HLS و DASH. این سه پروتکل هر کدام ساختار، مزایا و معایب خاص خود را دارند که دانستن آن‌ها به شما کمک می‌کند هم از نظر فنی بهتر تصمیم بگیرید و هم هنگام انتخاب پلیر، دستگاه یا سرویس IPTV، انتخابی هوشمندانه‌تر داشته باشید.

MPEG TS؛ پروتکل سنتی و با سرعت بالا برای پخش زنده

MPEG TS که مخفف MPEG Transport Stream است، یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال پرکاربردترین پروتکل‌های اصلی IPTV به شمار می‌رود. این پروتکل به‌طور ویژه برای انتقال محتوای ویدیویی در محیط‌هایی طراحی شده است که نیاز به پخش زنده و سریع وجود دارد، مانند تلویزیون‌های کابلی، پخش ماهواره‌ای و حالا سرویس‌های IPTV. در پروتکل MPEG TS، داده‌های صوتی و تصویری به‌صورت فریم‌های پی‌در‌پی ارسال می‌شوند و تأخیر در پخش به حداقل ممکن می‌رسد. یکی از نقاط قوت این پروتکل، سازگاری بسیار بالا با گیرنده‌ها و دستگاه‌های قدیمی است. به همین دلیل بسیاری از کانال‌های IPTV زنده (Live TV) هنوز از این روش برای انتقال تصویر استفاده می‌کنند.

با این حال، یکی از ضعف‌های MPEG TS این است که به‌دلیل عدم تطبیق با شرایط شبکه‌های ناپایدار، ممکن است در زمان‌هایی که اینترنت ضعیف است، دچار بافر شدید یا قطع کامل تصویر شود. بنابراین اگرچه این پروتکل در محیط‌های با اینترنت ثابت عملکرد خوبی دارد، در شبکه‌های موبایلی یا وای‌فای‌های ناپایدار، تجربه‌ی کاربر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بیشتر بخوانید: بهینه سازی پهنای باند در IPTV برای تجربه بدون لگ و با کیفیت

HLS؛ پروتکلی که توسط اپل معرفی شد و به استاندارد تبدیل گردید

پروتکل HLS که مخفف HTTP Live Streaming است، توسط شرکت Apple طراحی شد و به‌سرعت در دنیای IPTV و استریم آنلاین فراگیر شد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این پروتکل، تقسیم محتوا به قطعات کوچک (Chucks) و تطبیق هوشمندانه کیفیت با توجه به سرعت اینترنت کاربر است.

در روش HLS، فایل ویدیویی به قطعات چند ثانیه‌ای تقسیم می‌شود. پلیر کاربر به صورت لحظه‌ای بررسی می‌کند که چه کیفیتی مناسب وضعیت فعلی اینترنت است و متناسب با آن، فایل‌های با کیفیت پایین‌تر یا بالاتر را درخواست می‌دهد. همین مسئله باعث می‌شود که HLS در شرایطی که سرعت اینترنت نوسان دارد، تجربه‌ای بسیار روان و بدون قطعی برای کاربر ایجاد کند.

HLS از پروتکل HTTP استفاده می‌کند که باعث سازگاری بیشتر با مرورگرها و دستگاه‌های مختلف (به‌خصوص محصولات اپل) می‌شود. بسیاری از اپلیکیشن‌های IPTV Smarters، TiviMate و پلتفرم‌هایی مثل YouTube و Netflix نیز از همین فناوری بهره می‌برند. با اینکه HLS تأخیر (Latency) نسبتاً بیشتری نسبت به MPEG TS دارد، اما به‌لطف تکنولوژی Adaptive Bitrate و Cache محلی، کاربر عملاً با تاخیر محسوسی مواجه نمی‌شود.

DASH؛ انتخابی مدرن برای استریم تطبیقی با کیفیت بالا

پروتکل DASH یا Dynamic Adaptive Streaming over HTTP یکی دیگر از پروتکل‌های اصلی IPTV است که شباهت‌هایی با HLS دارد، اما با ساختاری بازتر و انعطاف‌پذیرتر توسعه یافته است. برخلاف HLS که در ابتدا فقط در اکوسیستم اپل به کار گرفته شد، DASH توسط یک کنسرسیوم جهانی توسعه یافت و هدف آن ایجاد یک استاندارد یکپارچه برای پخش تطبیقی بر بستر اینترنت بود.

DASH هم مانند HLS، محتوا را به بخش‌های کوچک تقسیم می‌کند، اما در قالب MPD (Media Presentation Description) عمل می‌کند که اطلاعات فنی بسیار دقیق‌تری درباره ساختار و محتوای فایل‌ها در اختیار پخش‌کننده قرار می‌دهد. این ویژگی باعث می‌شود DASH در شرایطی که نیاز به پخش با کیفیت K4 یا HDR داریم، عملکرد بهتری از خود نشان دهد.

نکته مهم در مورد DASH این است که در مرورگرهای مختلف، سازگاری متنوع‌تری دارد. همچنین برخلاف HLS، امکان استفاده از کدک‌های پیشرفته‌تری مثل VP9 و AV1 در DASH فراهم است که بهینه‌سازی بسیار بهتری برای پهنای باند فراهم می‌آورد.

در IPTV، DASH بیشتر در سرویس‌های VOD (Video on Demand) و آرشیوهای بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد، جایی که کیفیت و انعطاف مهم‌تر از سرعت فوری پخش زنده است.

بیشتر بخوانید: امنیت در ایپی تیوی: روش های جلوگیری از هک و حفظ حریم خصوصی

مقایسه عملکرد سه پروتکل در کیفیت پخش، تأخیر و پشتیبانی دستگاه‌ها

اگر بخواهیم این سه پروتکل را در کنار هم قرار دهیم، می‌توان گفت که هر کدام در یک زمینه خاص برتری دارند. MPEG TS بهترین گزینه برای پخش زنده با کمترین تأخیر است. HLS بهترین انتخاب برای سازگاری با همه دستگاه‌ها و تجربه پایدار در شرایط اینترنت متغیر محسوب می‌شود. DASH نیز گزینه‌ای ایده‌آل برای پخش با کیفیت بالا، پشتیبانی از چند کدک و عملکرد حرفه‌ای در محتوای درخواستی به شمار می‌رود.

از نظر تأخیر، MPEG TS برنده است، چراکه محتوای زنده را تقریباً بدون بافر و با تأخیر ۱ تا ۳ ثانیه‌ای پخش می‌کند. در مقابل، HLS معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ ثانیه تأخیر دارد، اما با پایداری بسیار بهتر. DASH نیز تأخیر مشابهی دارد اما نسبت به HLS انعطاف‌پذیری بیشتری در کیفیت و ساختار فایل دارد.

از نظر سازگاری، HLS روی محصولات اپل، اندروید، تلویزیون‌های هوشمند و مرورگرها عملکرد فوق‌العاده‌ای دارد. DASH در سیستم‌هایی مثل اندروید و ویندوز عالی عمل می‌کند اما هنوز در برخی تلویزیون‌ها پشتیبانی کامل از آن وجود ندارد. MPEG TS نیز بیشتر روی پلیرهای حرفه‌ای یا IPTV Boxها به خوبی پشتیبانی می‌شود.

آینده پروتکل‌های پخش زنده IPTV: روند تکامل و تحولات آینده در استریمینگ آنلاین

با پیشرفت فناوری و افزایش نیاز به تجربه‌های کاربری بهتر در پخش زنده و استریم ویدئو، پروتکل‌های IPTV نیز در حال تحول و توسعه هستند. پروتکل‌هایی مانند DASH که از فناوری‌های تطبیقی و انعطاف‌پذیر بهره می‌برند، در حال حاضر جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند و تصور می‌شود در آینده جایگزین‌ها و نسخه‌های بهبود یافته‌تری را شاهد باشیم. بهبود در قابلیت‌های حفظ کیفیت تصویر در شرایط شبکه‌های ناپایدار، کاهش تأخیر در انتقال داده‌ها و افزایش سازگاری با دستگاه‌های مختلف از جمله روندهای اصلی هستند. همچنین، فناوری‌های نوینی مانند استفاده از هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی استریم و پشتیبانی بهتر از کیفیت‌های متغیر، نقش مهمی در شکل‌گیری آینده این پروتکل‌ها دارند. در نتیجه، اولین هدف توسعه پروتکل‌های جدید، تضمین یک تجربه تماشای بی‌وقفه و با کیفیت در هر شرایط شبکه‌ای است که آینده استریمینگ آنلاین را به سمت تحول دائمی سوق می‌دهد.

سخن پایانی

شناخت پروتکل‌های اصلی IPTV نه‌تنها برای متخصصان فنی، بلکه برای هر کاربری که می‌خواهد تجربه‌ی روان‌تری از تماشای محتوای آنلاین داشته باشد، اهمیت فراوانی دارد. انتخاب نوع پروتکل می‌تواند مستقیماً بر کیفیت تصویر، میزان تأخیر، مصرف اینترنت و حتی انتخاب اپلیکیشن مناسب تأثیر بگذارد.

پیشنهاد ما این است که هنگام انتخاب سرویس IPTV، از ارائه‌دهنده خود در مورد نوع پروتکل استفاده‌شده سؤال کنید. همچنین، اگر از پلیر خاصی استفاده می‌کنید، اطمینان حاصل کنید که آن پلیر با پروتکل مورد نظر شما سازگار است. در نهایت، انتخاب بین MPEG TS، HLS و DASH بستگی به این دارد که اولویت شما سرعت پخش، کیفیت یا انعطاف‌پذیری است.

سوالات متداول

۱. آیا می‌توان پروتکل پخش را در اپلیکیشن IPTV تغییر داد؟
بله، بسیاری از پلیرهای حرفه‌ای مانند TiviMate یا IPTV Smarters به شما اجازه می‌دهند پروتکل پخش را به دلخواه بین MPEG TS، HLS یا DASH انتخاب کنید.

۲. چرا گاهی اوقات تصویر IPTV با تأخیر زیادی نمایش داده می‌شود؟
این موضوع معمولاً به استفاده از پروتکل HLS یا DASH مربوط می‌شود که به‌صورت پیش‌فرض تأخیر بیشتری دارند اما پایداری بالاتری ارائه می‌دهند.

۳. کدام پروتکل برای اینترنت ضعیف مناسب‌تر است؟
پروتکل HLS یا DASH به دلیل داشتن فناوری پخش تطبیقی (Adaptive Streaming) در شرایط اینترنت متغیر عملکرد بهتری دارند.

۴. آیا پروتکل MPEG TS روی موبایل هم قابل استفاده است؟
بله، اما ممکن است در برخی اپ‌ها یا در اتصال با سرعت پایین، دچار بافر شود. توصیه می‌شود روی موبایل از HLS استفاده شود.

۵. آیا همه دستگاه‌ها از DASH پشتیبانی می‌کنند؟
خیر، برخی تلویزیون‌ها و مرورگرها هنوز به‌صورت کامل از DASH پشتیبانی نمی‌کنند. بررسی مستندات دستگاه برای اطمینان از سازگاری لازم است.